ท้าวทั้งสี่

     การทำพิธีขึ้นท้าวทั้งสี่ หรือ ท้าวมหาราชทั้งสี่ หรือ ท้าวจตุโลกบาล ของชาวล้านนา คือ การเซ่นไหว้ด้วยเครื่องพลีกรรม จะกระทำเมื่อมีงานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานมงคลต่าง ๆ งานทำบุญปอยหลวง และโดยเฉพาะวันปากปี๋ ช่วงประเพณีปี๋ใหม่เมืองเป็นการไหว้วอนขอให้ท้าวทั้งสี่ รวมทั้ง พญาอินตา และพระแม่ธรณี ช่วยมารักษาสถานที่แห่งนั้น ให้ผู้อยู่อาศัย สัตว์เลี้ยง และพืชผลทางการเกษตร ตลอดจนข้าวของเงินทองได้อยู่เย็นเป็นสุข และมีความเจริญรุ่งเรือง แต่ยังเป็นห่วงว่านับวันจะหายากขึ้นทุกที และเริ่มเลือนหายไป.
     ท้าวจตุโลกบาล เป็นผู้รักษาทิศทั้งสี่ ตามตำนาน ท้าวจตุโลกบาล เป็นเทพในกามาวจรภูมิ เป็นสวรรค์ชั้นแรก เรียกว่าชั้น จตุมหาราชิกา ตั้งอยู่บนเขายุคนธร สูงจากพื้นผิวโลก 46,000 โยชน์ ในสวรรค์ชั้นนี้แบ่งออกเป็น 4 ส่วน มีมหาราชทั้ง 4 องค์ ปกครองอยู่แบ่งกันเป็นส่วน ๆ ไป
-ท้าวจตุมหาราชิกา หรือ องค์อมรินทราธิราช หรือ พญาอินตา เป็นองค์ประธาน
-ท้าวธตรฐ เป็นราชาแห่งคนธรรพ์ รักษาทิศตะวันออก…
-ท้าววิรุฬหก เป็นมหาราชที่ยิ่งใหญ่ในหมู่กุมภัณฑ์ รักษาในทิศ ใต้...
-ท้าววิรูปักข์ เป็นเทวราช มีพญานาค และอสรพิษทั้งหลาย เป็นบริวาร รักษาทิศตะวันตก...
-.ท้าวเวสสุวัณ หรือ ท้าวกุเวร เป็นพระราชาธิบดี ของพญายักษ์ และภูตผีปีศาจทั้งหลาย รักษาทิศเหนือ...
      ท้าวจตุโลกบาล หรือท้าวมหาราชทั้งสี่ เกี่ยวข้องกับโลกมนุษย์ และโลกทิพย์ไปพร้อมกัน จะสำรวจผู้ดำเนินในศีลจารวัตร เช่น คนเคารพบิดามารดา สมณพราหมณ์ ผู้รักษาศีลจารวัตร หรือ ลงไปปกปักรักษา คุ้มครองดูแล บุคคลทั้งหลายที่กระทำพิธีบูชาเซ่นสรวง บุคคลผู้อัญเชิญเมื่อมีเคหสถานบ้านใหม่ หรือ บุคคลทั้งหลายที่บูชาเซ่นสรวง โดยเฉพาะในวันปากปี๋ (16 เม.ย. ) ของทุกปี เชื่อกันว่าท้าวมหาราชทั้งสี่ จะเสด็จลงมาตรวจตราดูแลรักษาในสี่ทิศของโลกนี้ ...
     สรุปได้ว่า วันสำคัญหรือวันปากปี จะขาดไม่ได้เลย จะต้องทำพิธีบูชาเซ่นสรวง พิธีที่เรียกว่า “ขึ้นท้าวตังสี่” เชื่อกันว่าเป็นวันที่ท้าวมหาราชทั้งสี่ จะเสด็จลงมาตรวจตราดูแลรักษาในสี่ทิศของโลกนี้ และอำนวยอวยพรให้มนุษย์ทั้งหลายได้อยู่เย็นเป็นสุข...ส่วนวันต่าง ๆ ที่เป็นมงคลทั้งหลาย ก่อนจะทำพิธีอะไรก็ตาม จะต้องขึ้นท้าวตังสี่ก่อน เช่น งานปอยน้อย งานปอยหลวง งานขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น เชื่อกันว่าเมื่อท้าวมหาราชตังสี่เสด็จมาแล้ว บรรดาบริวารทั้งหลายที่ไม่ดี ที่ประพฤติตนออกนอกลู่นอกทาง คิดจะกระทำอันสิ่งที่ไม่ดี ไม่ว่าจะเป็นคนธรรพ์ นาคา กุมภัณฑ์ ยักษา ผีสางนางไม้ทั้งหลาย จะหลีกลี้หนีหายหมด ดังนั้นก่อนทำพิธีกรรมอะไรก็ตามที่สำคัญ จะต้อง “ขึ้นท้าวตังสี่” ก่อน